Dân tộc : Khmer Nam Bộ Thờ : Phật (Tiểu thừa) Thời gian : Khoảng đầu tháng Chín theo Phật lịch của người Khmer Địa điểm : tại chùa (là chính) Đặc điểm : - Lễ mừng năm mới - Tắm tượng phật bằng nước thơm - Tắm các vị sư cao niên (Rửa sạch cái cũ, đón mừng cái mới tinh khiết) - Đắp núi cát

Đạo Phật Tiểu thừa là tôn giáo chính của người Khmer Nam Bộ, đã thâm nhập khá sâu vào trong sinh hoạt đời sống của quần chúng, nên những lễ hội của họ, dù bắt nguồn từ đâu, vẫn mang màu sắc tôn giáo và không thoát khỏi cổng chùa. Trong quá trình phát triển lịch sử , các lễ hội còn chịu sự pha tạp của những yếu tố tôn giáo khác nhau như đạo Bà-la-môn, song ở đây cũng tồn tại khá rõ nguồn gốc lễ nghi nông nghiệp của cư dân trồng lúa nước. Điều đó cũng dễn nhận biết qua các lễ hội tiêu biểu dù đó là lễ Chôl Chhnăm Thmây, lễ Đônta (lễ cúng ông bà), hay lễ Ok om bôk (lễ cúng trăng).

Các ngày lễ của người khmer theo tập quán lâu đời, được tổ chức theo phật lịch, dù hiện nay, hàng ngày trong đời sống họ vẫn sử dụng dương lịch. Lễ Chôl Chhnăm Thmây có nghĩa là “vào năm mới” (phật lịch) tức là lễ tết lớn nhất hàng năm của người khmer, còn gọi là lễ chịu tuổi, thường diễn ra vào tháng tư dương lịch (tức đầu tháng Chét của người khmer). Đây là thời điểm giao mùa nắng và mùa mưa, trong đó khi lễ Ok om bôk (lễ cúng trăng) lại diễn ra vào giữa thời điểm giữa mùa mưa nắng (tống tiễn mùa ẩm ướt để đón ánh nắng mặt trời). Lễ thường kéo dài trong 3 ngày, ngoài ý nghĩa đón mừng năm mới, lễ Chôl Chhnăm Thmây còn có nghĩa chấm dứt thời kỳ nắng hạn, bước sang thời kỳ có nước trời dồi dào để chuẩn bị cho vụ mùa tới.

Theo lệ thường hàng năm, gần đến lễ Chôl Chhnăm Thmây bà con khmer lo chuẩn bị rất chu đáo, mà trước hết tập trung ở việc ăn, mặc, ở. Các cháu nhỏ được ông bà cha mẹ ưu tiên sắm những bộ đồ quần áo mới để đi chùa và đi chơi tết với bạn bè.

Để chuẩn bị cho việc ăn uống, đãi khách, dâng cho nhà chùa, gia đình nào cũng lo chà gạo để sẵn, làm bánh, chuẩn bị thịt heo, gà, vịt... nước sinh hoạt cũng được đổ đầy ghè, đầy chum. Mọi người sửa sang bàn thời Phật, trang hoàng nhà cửa, quét dọn sân nhà, giẫy cỏ đường đi, kết cổng chào... Mọi công việc ruộng rẫy lúc này cũng dừng lại. Ngay người giúp việc gia đình trong những ngày này cũng được nghỉ ngơi để về thăm viếng cha mẹ, gia đình, bạn bè. Trâu, bò trong ba ngày này cũng được chuẩn bị rơm rạ có đầy đủ, để ở trong chuồng hoặc tha tự do ở nơi có điều kiện.

Trong đêm giao thừa, trên bàn có bày sẵn 5 nhánh hoa, 5 cây đèn cầy, 5 cây nhang, 5 hạt cốm và nhiều loại trái cây. Cha mẹ, ông bà tụ tập con cháu lại, ngồi xếp chân trước bàn thời tổ tiên, đốt nhang đèn, với 3 vái tiễn đưa Têvêđa cũ và rước ông Têvêđa mới, mong được ban phúc lành. Họ tin rằng Têvêđa là ông tiên được trời sai xuống chăm sóc dân chúng trong thời gian một năm, hết nhiệm kỳ sẽ có vị khác xuống thay thế.

Sáng ngày thứ nhất (Săngk-ran) lễ rước “Maha Săngkran mới”. Lễ này có thể tổ chức sớm hay muộn trong ngày miễn là chọn đúng giờ tốt theo quan niệm của người Khmer. Mọi người được tắm gội, mặc quần áo đẹp, mang nhang đèn lễ vật đến chùa. Dưới sự điều hành của ông Acha, mọi người xếp hàng đi vòng quanh chính điện 3 lần để làm lễ chào mừng năm mới...

Ngày thứ hai (Wonbót), mỗi gia đình làm lễ dâng cơm buổi sớm và buổi trưa cho các vị sư sãi. Theo đạo phật Tiểu thừa, thì trong các ngày lễ tín đồ đi chùa lễ Phật có bổn phận mang theo cơm và thức ăn dâng các sư sãi. Trước khi ăn, sư sãi tụng kinh tạ ơn người làm vật thực.

Buổi chiều, người ta làm lễ “đắp núi cát” (Puôn phnôm khsach) ngay tại khuôn viên chùa để mong gặp được nhiều điều tốt lành theo sự hướng dẫn của vị Acha. Tập tục này cũng bắt nguồn từ một sự tích của một thợ săn bắn gắn với ma thuật cầu mưa của người xưa.

Ngày thứ ba (Lơnsắk), sau khi đã dâng cơm sang cho các vị sư ở chùa, người ta làm lễ tắm tượng Phật bằng nước ướp hương thơm, rồi sau đó tắm cho các vị sư cao niên ở chùa, nhằm rửa hết cái cũ, những bụi bặm của trần thế trong năm cũ, để bước sang năm mới với một thân thể sạch sẽ, hoàn toàn mới. Tiếp theo đó là lễ cầu siêu (Băng skôl). Các vị sư được mời đến tháp lưu giữ hài cốt của những người quá cố để cầu kinh cho linh hồn của họ được siêu thoát. Đến trưa mọi người về nhà làm lễ tắm tượng Phật thờ trong gia đình, rồi chúc mừng mẹ cha, ông bà, dâng bánh trái để tạ ơn. Cũng có khi họ tổ chức lễ tắm ông bà, cha mẹ, gọi là để báo hiếu.

Trong ba ngày hội Chool, bà con Khmerr còn đi thăm hỏi, mừng tuổi năm mới cho nhau, chúc nhau sức khoẻ, cuộc sống yên vui, phát đạt. Tối đến, người ta đốt pháo thăng thiên, đốt ông lói, thả diều, đánh quay lửa. Các cụ già kể chuyện thần thoại, cổ tích cho con cháu. Gái trai tham gia các cuộc hát đối đáp aday, hát dùkê, múa romvông, romxaravan, mua trống xàdăm ...